Etxahun nagusi, Beotibar pilotalekuko eltzean

Beñat Lizaso Alberdi, Eneko Lazkoz Martinez, Etxahun Lekue Etxeberria, Jon Maia Soria, Maddalen Arzallus Antia eta Xabat Galletebeitia bertsolariak igo dira gaur arratsaldez Tolosako Beotibar pilotaleku historikoko oholtzara. Azken txapelketetan herri bereko Usabal kiroldegiaren handitasuna dastatu ostean, hainbeste tanto on eta bertso zirraragarriren lekuko izan den Beotibar pilotalekuak enegarrenez hartu du saio “haundi” bat.

     

Sarrera guztiak salduta, 1200 lagunentzako lekua pilotalekuko kantxako aulkietan zein oilategian eta hori guztia gutxi balitz, arratsaldeko lauretan ateak zabaltzerako jende andana kanpoan zain! Zer duen, txapelketak… Okasio handietan arnasten den giroa sumatzen da, oraindik ere bertsozale finenen gogoan baitaude Arkaitz Goikoetxeak 2001ean leku magiko honetan botatako bertso gogoangarri haiek, “bizitza luzatzeko aukera dagoela diote zientzialariek” edo halako zer edo zer zioen gaiari erantzunez: “…ez dut esaten natura denik / erabili eta bota // baina zergatik joan behar dugu / beti naturaren kontra”. Orduko hartan Beotibar behera etorri ez bazen, ez dugu uste gaur behera etorriko denik, baina nork daki…

 

 

Seikotea aztertzen hasita, ez gara Tolosakoa final laurdenetako saiorik erakargarriena zenik esatera ausartzen aurrez, baina erakargarrienetakoa zenik ezin uka, kantuan aritu diren bertsolariak nor diren kontuan hartzeaz gain final laurdenetako azken saioa izan baita Tolosakoa. Haserako agurretatik hasita, nabari zen bertsolariengan ez ezik baita zaletuengan ere, horrelako zitek izan ohi duten lurrin berezi hori. Adibide bezala, hona hemen Jon Maiaren eta Beñat Lizasoren haserako agurrak, publikoak erruz txalotu dituenak:  

 

Berez ez nekien eta

erakutsi zidatena

eginez arte zahar honi

eman diot jarraipena

biak ezagutu ditut

porrota ta garaipena

bitatik elikatzen da

pertsonaren garapena

barkaidazue rollo hau

ez nuke eman nahi pena

hamaika urtetxo dauzkat

ta Jon da nere izena

arratsaldeon Tolosa

gaur berriz hasten da dena.

 

Arratsaldeon denoi

hasi da partida

nor iritsiko ote

da hogeita bira

apustu egin kontuz

jokatu neurrira

nahiz beste batzuk duten

izarren dizdira

partidak jokatuta

irabazten dira.

 

Jon Zalduak gidatu du saioa, eta agurren ondotik 8ko nagusiko ariketak eman die hasera lan puntuagarriei. Ofizio ederrak entzuteko aukera izan dugu, eta guztiak izan diren ongi txalotuak, Xabat Galletebeitia eta Etxahun Lekuek osatu dutena aukeratu dugu. Kale garbitzaileen paperean jarri ditu Zalduak, eta lanean ari direla euren aurrean norbaitek garagardo lata bat lurrera bota du. Xabat hasita, hona osatu duten bertsoaldia:

 

Ihauteriak dira Tolosan

gaude hau garbitzeko gu

pasa ditugu banku ugari,

azera edo ta zoru

ta aurrekoak garagardoa

bota digu halamodu

eta gainera kontzientzia

oso garbi izango du.

 

Ai, bada hori pentsatzen badau

behingoz birzikla daiala

ihauteritan goizeko txanda

hain dogu txanda petrala

lata bota dau ta guri barre

egin dosku berehala

eta gainera pentsatuko dau

gu baino gehiago dala.

 

Agian izan daiteke hori

beste zerbaiten sintoma

lehenbizi lata ta gero pixaz

zikinduko baitu horma

baina zer pentsa ez ote dizu

honek ematen gizona,

biok karrera bana izanda

nola heldu garen hona.

 

Hona iritsi arte bidea

zer dala eta deskriba,

garbitzaileena beharra izatez

oso duina da, tira,

zuk tipo horren jarrera horreri

jarri mesedez begira

parrandan sarri mozorro denak

erantzi egiten dira.

 

Kendu daitezke maskarak eta

halere segi barrezka

bost axola da zaharra, gaztea,

mutila edo ta neska

guri beharra tokatzen zaigu

ta besteei berriz festa

kontrakoa uste arren jendea

zabor hutsa baino ez da.

 

Uste gogorra dekozu Xabat

nik horrenbestekorik ez

jente ona be topatu leike

zu eta ni adibidez

kaleak garbi itxi daiguzan

geure ahaleginan bidez

segi dagigun erratza hartuta

existituko ez balitz lez.

 

Lanetan aurrera eginaz, 8ko nagusiko ariketak 8ko txikikoari eman dio paso. Ariketa honetan ere, Etxahun protagonista, uneoro besteen gainetik ari denaren segurtasunaz eginaz bertsotan. Zinemagintza ikasitakoak dira Maddalen Artzallus eta Etxahun Lekue. Gaur egun Etxahun zine zuzendaria da eta Maialen kritikaria, Etxahunen azken filmari kritika zorrotza egin diona, hain juxtu.

 

Nire ustez egin dot

filme bat itzela

ta zuri irakurri

hau dala ustela

karreran zuk kontatzen

zenduan horrela

kritikoak zuzendari

frustratuak zirela.

 

Aktoreak pagatu

dituzu kario

baina ez du ez trama

ta ez argudio

frustratu bati entzun

zaiozu serio

porno txar baterako

ere ez du balio.

 

Zureak irakurri

ta ene, dilemak

pentsatu dot akabo

Etxahunen problemak

izan be euki dabenak

kritika txarrenak

dira audientzi gehien

eukiten dabenak.

 

Baina audientzia

izan duzu gutxi

nola paisaia ere

zegoen itsusi

askoz pertsona gehio

zezakeen ikusi

hartu izan baninduzu

aktore nagusi.

 

Orain emon dostezu

beste zenbait datu

kontua apurka-apurka

argitu ein jaku

izatez zu zaitugu

Maialen, barkatu

zuzendari frustratu

ta aktore frustratu.

 

Baina kritikan badut

hamaika bertute

hortarako ikasi

ditut hiru urte

saria zuri edo

emango nizuke

pelikula txarrenek

Oskarrik balute.

 

 

Saio osoan zehar dizdira bereziki handirik gabeko Jon Maia bat ikusi dugu oholtza gainean, eta berak egindako lanen artean puntu erantzunen ariketan egindako bertsoaldia aukeratuko genuke saioko onentsuena bezala. Finalerdietan kantuan ariko da zumaiarra, baina amildegia ere ez du urruti izan gaur Tolosan. Ziur txapelketak aurrera egin ahala goruntz egingo duela berak ere.

 

Herri bakar batean

hamaika kultura

eta bakoitzak dauka

beraren itxura

guk zaindu behar degu

maite dugun hura

eta zaintzeaz gaindi

eraman mundura.

 

Aberasgarria da

desberdintasuna

kultura orok dauka

bere oihartzuna

beti beharrezkoa

ez da batasuna

guztiontzat altxorra

aa aniztasuna.

 

Zenbat ezagutzeko

eta ikasteko

gizakiak asko du

neurrian hazteko

mundura joan gaitezen

denak ikusteko

ikusten den guztia

da irabazteko.

 

 

10eko txikiko ariketari dagokionez, Jon Maia eta Xabat Galletebeitiak osaturiko ariketa aukeratu dugu. Elkarrizketa gogoangarria osatu dute, eta bereziki deigarriak dira bertso bakoitzean Xabatek botatako tarteko puntuak, kasik bere bertsoen bukaerak baino indartsuagoak. Adineko pertsonak dira Xabat eta Jon, egunero herriko jatetxe berean bazkaltzen dute, mahai berean eta bakarrik, eta gaur Xabat hurbildu zaio Joni berekin eser daitekeen galdezka. Irakurri, eta gozatu:

 

Orain artekoa ere

ez zenez normala

eskertzen dizut Xabat

eta berehala

zerbitzariak zerbait

ekarri dezala

eguneko menua

bihurtu da hala

astean behingoagatik

menu espeziala.

 

Baina ez itzazu bota

hainbeste konfeti

espagetia baita

beti espageti

zermoduz zabiltza jon

ni nago ederki

halere nekatu naiz

Jainkoak baleki

babak neure eltzetik

ateratzen beti.

 

Ni bezelaxe zera

agure bat zaharra

aspaldi zuritua

daramat bizarra

espagetientzako

falta dut indarra

ta beraz konpainia

ez da gauza txarra

bi bakardade baino

hobe bat bakarra.

 

Bakardadea ez da

gauza oparoa

horregatik berotu

nahi dizut alboa

bata ile zuria

bestea kalboa

baina bakoitza bere

bidetik badoa

eta lasai ni ez naiz

horren arraroa.

 

Batera egiten degu

kutxilloaz dardar

eta batera egin

garbantzutan indar

batera egin degu

gainera irripar

eta batera egin

dezakegu negar

baina gazta tarta ez det

konpartitu behar.

 

Lasai biok mantendu

gaitezke orekan

hara zerbitzaria

dago hemen bertan

amaitu dugu jana

ta oraindik berbetan

zertarako nentorren

diotsut benetan

gaurkoa ordaintzeko

dirurik ez neukan.

 

 

Saioko azken zatiari dagokionez, ondorengo gaia proposatu du gaijartzaileak: “inoiz ez bezalako besarkada eman dizu aitak”. Kartzelako lan ederrak entzun genituen eta zaila da bat aukeratzea. Denak jarri ezin eta, Beñat Lizasok egindako lana da ondorengoa:

 

Bertso munduan nahiz ta izan nitun

une gogorrak hamaika

nere bizitza zer sentitzen dan

inoiz ez nion nahi aipa

saio bat hasi aurretik beti

daukat atzetik jarraika

azken batean bera re nire

gisan bertsolari baita

hemen balantza nahiz ta daukagun

aurrera sailka edo ez sailka

mundua ez da hemen bukatzen

beraz lasai zaitez aita.

 

Esaten diot nere saiotan

ahal bada ezkutuan gorde

nik ez bazaitut ikusten nola

den gu biontzako hobe

baina igota laister egin naiz

zure begiradan jabe

nik bakarrik ez aita zu ere

pixka bat urduri zaude

aita beti da aita ta hori

da jangoikoaren lege

hemen ederki sufritzen dula

entzuten dagonak ere.

 

Gaurko saioa irabazi det

ta oholtzatik jaistean

ze estutua eman didazun

neregana iristean

zenbat aholku eman zenidan

bertso kantari hastean

ze begirazun ze errieta

bertson baten nahastean

baina gaurkoan merezi nuen

hala da nere ustean

ze besarkada ote datorkit

txapela irabaztean…

 

Azkenean, ondorengoa izan zen saioko puntuazioa:

 

Etxahun Lekue 673

Maddalen Artzallus 670

Jon Maia 662.5

Beñat Lizaso 646.5

Xabat Galletebeitia 636

Eneko Lazkoz 607

 

 

Tolosako saioak, final laurdenetako azkeneko saioa izaki, zehaztuta utzi du hurrengo fasera pasa diren bertsolarien zerrenda: hona hemen, hortaz, txartela lortu duen tropela, bakoitzak azken laurdenetan lorturiko puntuazio eta guzti:

 

Oihana Iguaran 714.00

Alaia Martin 712.00

Miren Amuriza 700.50

Nerea Ibarzabal 698.50

Agin Laburu 686.00

Iñaki Apalategi 685.00

Julio Soto 678.50

Unai Agirre 674.50

Jon Martin 673.50

Etxahun Lekue 673

Maddalen Artzallus 670

Nerea Elustondo 665.50

Jon Maia 662.5

Jone Uria 662.00

Nahikari Gabilondo 661.50

Miren Artetxe 661.50

Beñat Iguaran 655.50

Aimar Karrika 651.50

 

Hurrengo saioa, urriaren 28an, Bastidan. Baina hori beste kontu bat izango da…