Joxe Mari Lopetegi, bertsolari errepublikarra

Bertsolari Aldizkaria 2016-10-17

Joxe Mari Lopetegi

Joxe Mari Lopetegi Olaizola (Irun, Gipuzkoa, 1875eko apirilaren 13a – Arrueta-Sarrikota, Nafarroa Beherea, 1942ko ekainaren 2a) bertsolaria zen, baita politikaria ere, errepublikazalea. Chaplin aktorea mugimendu anarkistatik zetorren, eta antzerkia mezu politikoa zabaltzeko tresna gisa ikusi zuen beti, zinemaren antzera; izan ere, garai hartan analfabetasun maila ez zen gutxiestekoa, eta hein handi batean kanal oralak ziurta zezaketen mezua guztiengana iristea. Lopetegik bertsolaritza ere modu berean erabiltzen zuen; ziur alde batetik bere sortzailetasuna elikatzen zuela, baina bestetik, inongo zalantzararik gabe, bertsoa tresna politiko gisa baliatzen zuen.

Lopetegik bere garaiko prentsan argitara eman zituen bertso sailak, bereziki Irungo agerkarietan. Joxean Elosegik berriki liburu batera bildu ditu bertso sail hauek eta argitara eman “Joxe Mari Lopetegi, errepublikanoen bertsolaria” izenburupean, Paper Hotsak argitaletxeak plazaratuta.

Ongi etorriya

Berrogei urte beti neketan
lore on baten galdian,
nere burua erdibiturik
Aitor zarraren legian;
gauza geyenak badu neurriya
gure mundu zabalian,
gizontasunez anaiturikan
baserriyan da kalian,
lore eder au ezarri degu
Apirillaren amalabian.

Au zoriona ta edertasuna
alkarrengana bildurik,
lau illabetez bi seme neuzkan
etxian ezin sarturik;
Apirillak amabiya zan
bide txarrak garaiturik,
agintzallean agintasunak
purrukatuta kendurik,
lege berriyaz guraso zarrak
semiak besarkaturik.

Etorri dira sortu lekura
erbestian zeudezenak,
ireki dira itzalpietan
itxitako ate danak,
aitarik gabe negar egiñaz
semiak arki diranak,
ekusitzian beren aitatxo,
ayek musu ta laztanak!
pozaz negarrez biyotza lertzen
itzik eziñ egiñ amak.

Aita nun izan zara bakarrik
iya lau illabetian,
ama negarrez jartzen zitzaigun
zu nun ziñan galdetzian;
zer dezu amatxo, miñez al zaude
aita nun dan oroitzian,
negar da negar, ezin erantzun,
amak miñ du biyotzian.
Libertadiak neri senarra
noiz jarriko dit etxian?

Danantzat ona ekarri nayan
irten nintzan ni etxetik,
amaika bider zuetaz pentsatzen
egondu naiz ni geroztik,
zer janik gabe nola etxian
egon zeraten badakit;
Abenduaren amabostian
ni joan nintzen ezkeroztik,
orain ordaindu bear zaituztet
aitatxo naizen partetik.

Guda gaiztoa zuentzat zegon
izartxo maitagarriya,
ez baldin bazan emen anaitu
zorioneko Erriya,
bide txarrean nola zebillen
aspaldiyan Españiya,
zuzendutzeko sortu zitzaigun
Apirillan amabiya,
egun oneri zor diogu guk
gure Ongi Etorriya.

Irungo bertso-eskolako kideek, beste hainbat lagun eta elkarterekin batera, Lopetegiren ondarea Irungo herrian zabaltzen eta goraipatzen ari dira ekimen desberdinen bidez.Iaz ekin zioten buru-belarri lan honi eta datorren urriaren 22rako kantaldia antolatu dute Irungo Udal Kontserbatorioko areto nagusian, bertsolari errepublikanoaren bertsoak oinarri.

Info7 irratian elkarrizketatu dituzte Xabier Bengoetxea eta Aitor Errazkin ekimenaren berri emateko.