Maddalen Arzallus Antiak eskuratu du Basarri sariketako lehen postua
Maddalen Arzallus Antiak eskuratu du Basarri sariketako lehen postua –
Maddalen Arzallus bertsolari hendaiarraren bertso sorta izan da 41. Basarri Bertsopaper Lehiaketaren sariduna. Epaimahaiak aho batez erabaki du “Santa Mañako alaba zinan” bertso sorta saritzea.
Unai Muniain, Nahikari Gabilondo eta Andoni Egaña aurtengo sariaren epaimahaikideek honako hitz hauekin arrazoitu dute Arzallusen lana: “garai bateko amona baten bizimodua era xalo, hunkigarri eta sinesgarrian islatzen du bertso sortak, bere bilobaren ahotik. Naturari loturiko bizialdi bat era naturalean aurkeztu du. Garai hura entzun, ikusi, ukitu eta usaindu egin daiteke bertso hauek kantatzean. Eta horretarako erabili dituen neurri-doinuak ezin egokiagoak dira: zortziko handi klasiko bat”.
Aurtengo edizioan, guztira, 15 lan jaso dira, askotariko gaiak jorratu dituztenak. Bestalde, azpimarratzekoa da 41 edizio hauetan, saria jasoko duen hirugarren emakumezkoa izango dela Arzallus. Aurretik, Ane Labakak eskuratu zuen 2012an, eta Alaitz Sarasolak, aldiz, 2014an.
Bertso Astean jaso zuen txapela Maddalen Arzallusek, uztailaren 11n. Txapelarekin batera, 1.800 euroko saria jasoko du.
SANTA MAÑAKO ALABA ZINAN
Doinua: Esplikatzera noa kontuak
senideetan zaharrena,
anai-arreba gazteagoek
bazizuten miresmena.
Askoz gehiago ez det esango,
Maria* zendun izena,
urteetan gora egindakoan
ahaztuko zenuena.
izan ote zinan ume,
goizean hasi eta gauera
lana baitzan erdigune.
Baserri hura hain zan haundia,
nahiz ta harri oro xume,
baino bihurtu zenuen zure
ahanzturen babesgune.
eztarriz behera trabeska,
nahiz ta gehienek esaten zuten
abila den gure neska!
Lagunduz gero izan ziteken
mediku ala maestra!,
baserri zahar sasiz janetan
eskola biderik ez da.
zenutela gazte asko,
hola kolpean neskatila bat
bilakatzen da andrazko.
Hango baratza, hango esne-behi,
hango txerri eta asto…
Aukeran jarriz gero izango
ote zinan maiorazko?
zutabe eta zutarri
izan zinan ta ondorenean
hamar umetxo ekarri.
Aitzurrak eta eskuareak
zure eskuen lazgarri…
Zer zan bizitza zurea edo
zu bizitzaren uztarri?
ez dira egiten azkar!
Bat besoetan zan ordurako,
bere muki bere makar,
garai haietan horrelaxe zan,
bizitzak beste bat dakar…
Baino inoiz egin ote zenuen
ohe-jolasetan dar-dar?
kafea jarri danentzat,
gero bazkatu oiloak, behiak,
zakurrak eta aketzak…
Baratze-lanak ere bereak
ditu etxekoandretzak…
Egunak joan eta etorri
ta tarterik ez zuretzat…
jaisten zinan merkatura,
poltsikoetan dirua zuten
kaletarrekin tratura.
Arrautzaren bat salduta pozik,
kafe pixka bat zakura!
Zu bezelako emakumeen
elkargune al zan hura?
haurrak kendurik altzotik,
jaisten zinaten Amezketatik,
Bidaniatik, Altzotik…
Leku babes bat atera nahian
gizarte haren basotik…
Zuen hizketen xuxurlak nere
belarritara datozkit.
garaiak ziran irauli,
bukatu ziran zure merkatu,
salmenta eta tertuli.
Atzean utziz ukuilu, ximaur,
belar-lan eta mandeuli,
kalera jaitsi zinan behin eta
ez zinan gora itzuli.
hiru neska Donostira,
ondorengoak fabriketara,
lana ordaintzen zan tokira.
Hamar haurride ta inork ez zion
baserri zaharrari tira…
Inoiz negarrik egin al zendun
sortetxeari begira?
nahiz baserria jatorri,
kalekumeetan kalekumeenak,
listo ustez, umezorri.
Maitasun asko izanagatik
hainbat ohitura jatorri,
ez ginan mundu hontara zure
mainari eusteko etorri.
labanatxo bat patrikan,
guk hartutako amuarrainen
sabel-barrenei zirikan,
ekonomikan goxo erretzeko
urdaia sartuta tripan…
Geroztik ez det nere bizitzan
hain amuarrain onik jan.
kanpora uxatzearren,
menda-belarra erratz bihurtzen
zenuen askotan Saarren*.
Ze usain gozoa barreiatzen zan
hango atari ta barren,
ordu betera oilo-zirinez
dana zikintzen zan arren.
joan ahala sendotzen,
zuri aldrebes pasa zitzaizun,
danak lausotzen, lausotzen.
Kaixo Amona, Amagoia* naiz,
agurtzen zintudan ozen,
baino ez zenuen nere ahotsa
haur txiki harekin lotzen.
hamar umeren zurkaitza,
zure bizitza hori izan zan:
zaintza, zaintza eta zaintza.
Eskerrak behintzat zure barrura
iritsi zanean gaitza,
jaso zenuen behin ereindako
hazi guztien emaitza.
joan baldin bazinan joan…
Barka zaidazu azken uneetan
ez baninduzun ondoan.
Nik irribarre goxo harekin
gordetzen zaitut gogoan,
menda-belarrak erratz bihurtzen
Saarre* atariko soroan.
zenekien bakarrean,
maite zenuen bertso-doinuan
eta molde zaharrean.
Inoiz, agian, sentitzen banaiz
argitasun beharrean,
bertso hauekin berriro ikus
zaitzadan nere aurrean.
