Erreportajeak

[Bertso kronika] Gaztetxeak (ere) bertsotan

Gaztetxeak (ere) bertsotan –

Zein da gaztetxeekin

duzun harremana?

Puntu horri erantzun bat eman nahian sortu zen Gaztetxeak Bertsotan sariketa. Bertsolari gazteak, ariketa xelebreak eta entzuleen parte hartzea nahastu dituzte, eta osagai horiekin lortu dute bi helburu nagusiak betetzea: asanbladetan dabiltzan gazteak bertsora hurbiltzea eta bertsoa gune politizatuetara eramatea. Euskal Herriko zazpi gaztetxetan jokatu dira saioak, eta maiatzaren 3an egin zuten final handia, martxan jarri berri duten Gernikako gaztetxean.

Bertso saio bat antolatzeko leku aproposa izan da beti gaztetxea. Gazte askori eskaini die lehenengo plaza egiteko aukera, eta ohikoak izaten dira bertan antolatutako afari, trama, poteo eta tankerakoak. Sariketek ere izan dute lekua Euskal Herriko gaztetxeetan. 2019ra arte Plazatik Gaztetxera sariketa zen horren erakusgarri nagusia, baina pandemia madarikatuak eten egin zuen hori ere. Orduz geroztik, izan dira askotariko saioak, baina zenbait gazte harago joan dira aurtengo udaberrian, eta bertsoari zuzenean galdetu diote ea zein den gaztetxeekin duen harremana. Galdera horri erantzun bat eman nahian sortu da Gaztetxeak Bertsotan.

Bi helburu nagusi finkatu zituzten antolatzaileek: asanbladetan dabiltzan gazteak bertsora hurbiltzea eta bertsoa gune politizatuetara eramatea. Hala, Euskal Herriko zazpi gaztetxetan antolatu dituzte saioak, eta Itsasuko, Mutrikuko, Hernaniko, Altsasuko, Bilboko eta Gasteizko gaztetxeetatik igaro ondoren, Gernikan bukatu zuen ibilbidea sariketaren lehenengo edizioak. Maiatzaren 3an izan zen finala, eta egun osoko egitaraua prestatu zuten egindakoa borobiltzeko; parte hartzaile guztiekin poteoa egin zuten eguerdian, eta umorezko bakarrizketak izan ziren bazkalosteko plana. Behin giroa ondo berotuta, bertsotara.

Hiru bikote joan ziren Gernikara txapelerdi preziatuaren bila: Aroa Arrizubieta eta Unax Aizpurua, Maddi Aiestaran eta June Aiestaran, eta Ekhi Zuluaga eta Gorka Pagonabarraga. Jolaserako gogoa lehenengo momentutik sumatu zitzaien guztiei, hasierako agurretatik. Ohiko doinu pisutsuetatik urrun ibili ziren finalean, entzulea piztu eta aurkariak zirikatzeko asmoz. Kupelaren doinuak regetoiarekin ere nahastu zituzten, pentsa!

Egin beharreko ariketetan ere ohiko saioetatik zertxobait urrundu ziren gai-jartzaileak. Airera jarritako puntuak, lexiko jakin batekin erantzun beharreko gaiak, elementu fisikoak… Lehenengo ofizioan, esaterako, bertsoaldia aurrera joan ahala objektuak gehitzen joan ziren gai-jartzaileak, bertsolariek elementu horiek bertsotan txerta zitzaten. Gorkak eta Unaxek osatu zuten esperimentuko lehenengo bikotea, eta Gernikan kokatutako gai bati erantzun behar izan zioten: “Parranda luze baten ondoren, nahiko mozkortuta, etxera bueltan zoazte. Gernikako Arbolaren parean zaudete. Unax, zuk zerbait egin nahi diozu Arbolari, baina Gorkak ez dizu uzten”.

Doinua: Kantore berri xarmant batzuek

Gorka Pagonabarraga Gaur egun inor ez da mintzatzen Euzkadiz ta ikurrinez Gure aberria hiltzen ari da ta hemen naukazu minez Txizalarria duzula baina etzazula egin ihes Honen aurrean akordatzen naiz gure aitona gudariez	Unax Aizpurua (espraia eskuan) Nahiz eta beti erran diguten euskara ez dela hilko Niri esprai bat eman didate eta egingo naiz ito Pintatuko dut arrox kolorez ta atxikiko dut tinko Egia erran kolore pixkat ez zaio gaizki etorriko
Gorka Pagonabarraga Hizkuntzak zenbat sufritzen duen ondo dakigu zuk ta nik Hainbetse mende Kantabrikoan ta hemen gaude zutunik Kolore pixkat ta honen aurrean katxarro horrekin egonik nik banekien gaztetxe horrek ez zekarren ezer onik	Unax Aizpurua (aizkora eskuan) Guztiz moztuko dut zuhaitz hau nik emango diot egurra Ta zu begira egonen zira hau bederen da segurra Eta hementxe moztuko dut nik ez dit ematen beldurra Eta ahal banu zuri ere bai hautsiko nizun muturra

Ofizioan zehar bertsolari eta txistulari fazetak uztartzeko aukera ere izan zuen Gorkak. Unaxek espraia eta aizkora eskuetan zituen momentuan, txistua eman baitzioten berari. Gernikako Arbola babesteko aldarrien artean, geldialdi bat egin, arnasa sakon hartu, eta… ‘sol, la, sol-fa, sol-la, fa-sol’. Tonu epikoan amaitu zuen ondoren bertsoa, ezer gertatu ez balitz bezala: “Ni Hamelingo txistulari naiz/ etorri zaitez atzetik”. Irakurlea gonbidatuta dago txirula bat hartu eta nota horiek jotzera, ea asmatzen duzuen zer kanta den!

Itzalialdiaren ajeak

Ondo moldatzen zarete zuen bizilagunekin? Sarritan korapilatzen dira etxe atariko harremanak, eta halabeharrez kointziditu behar izaten da aurpegira begiratu nahi ez diozun jendearekin. Hori muturrera eramateko ariketa aproposa da igogailuan kointziditzea; eguraldiaz lau kontu egin, irribarre faltsu bat eta avanti. Apirilaren 28an, ordea, ez zen dirudiena bezain xamurra izan egoera hori. Agian askok ahaztuta izango dute dagoeneko, baina itzalialdiaren ondorioz igogailuan harrapatuta geratu zirenek nekez ahaztuko dute egun hura. Junek eta Aroak, gaizki eramaten diren bi bizilagunek, egoera hori praktikan jartzeko aukera izan zuten Gernikako igogailu xelebrean:

Doinua: Esplikatzera noa kontuak

June Aiestaran Kaixo zer moduz? Hemen berriro aix! Biaje bat isila Azentsorea laugarrenera segitun irits dadila Joe oroitzen dut zu okupa zara E, Aroa, ze iskanbila Ja-ja, oraindik ez al da etorri polizia zuen bila

Aroa Arrizubieta Nik polizia badaezpada eduki nahi dut aparte Zipaioek ta munipek beti notizi txarra dakarte Ta horregatik ez dut izan nahi zu zaren beraren parte Ze eguraldi ona zegoen zu ikusi zaitudan arte

Eta bat-batean… Pun! Ilunpera.

Imajinazioari gogotik eragin behar zaio bertsoaldi bat eta Pedro Sanchezen hitzartze bat uztar daitezkeela irudikatzeko, baina itzalialdi batek horretarako aukera ematen duenez… “Como saben, se ha producido una fuerte oscilación en el Sistema Eléctrico Europeo, que ha desencadenado una interrupción generalizada del suministro en toda la Península…” Eta hori entzunda, argiak itzali eta bertsotan jarraitu behar:

June Aiestaran Intimitate honetan benga egia esatera goazen Pobrea naiz nahiz opor dexente ditudan lanetik hartzen Sartuak garen une hortatik gure desioa hala zen Saltoka hasi gaitezen elkar ez badugu aguantatzen

Aroa Arrizubieta Etzazu hori proposatu zuk etzara hala egongo ta Beti egoten zarelako zu zure albokoen kontra Nahiz ta egingo dudana igual zuri ez zaizun inporta Zer egiten dugu pareta kalte denean? Jo eta bota!

Argindarrik gabe ere giroak bero jarraitzen zuen Gernikan. Inor gutxik galdu nahi zuen horrelako festa, eta Pedro Sanchezez gain, beste zenbait famatuk ere izan zuten euren protagonismo momentutxoa. Azkenaldiko makrokontzertuak direla eta ez direla, Pello Reparazen eta Iñigo Etxezarretaren azalean jarri zituzten bi bikote. Iparragirre abila dela doinuan, puntu luzeetan makrokontzertuek euskal kulturari egiten dioten ekarpena nabarmendu behar zuten; puntu motzetan, berriz, benetako asmoak zeintzuk ziren zehazteko eskatu zieten. Musikarien letrak tartekatuta, ofizio borobila osatu zuten Maddik, Junek, Unaxek eta Aroak:

Doinua: Iparragirre abila dela

Maddi eta June En Tol Sarmiento talde xume bat bere hortan horixe da Ta herriz herri oso gutxika egin gendun behin aurrera Aix aukera berriak eta diruz gerriak Plaza txikitik BECera Herri hau handi egin nahi dugu beti ‘zuekin batera’	Unax eta Aroa Kontzertu eder honen prestatzen zenbat poz ta zenbat neke Baina oraino geratzen zaigu gauza asko egiteke Abesten dut euskara aberasteko bada Ta atera zaigu merke Bertsolariek ere ez zuten ta BEC horrenbeste bete
Maddi eta June Behin xume-xume hasi ginen ta gaur oraindik erdi pobre Gure parera etorri baita Nik ez dakit zenbat progre Ezezezezezezez Ni gaztetxes ni letxes Gaur gera lehengoen doble Ze musikaren doinua baino diruaren hotsa hobe	Unax eta Aroa Kontzertu honetan ongi pasa dut eta hartu dut plazera Dantzatu egin dut oholtza gainean aurrera eta atzera Diru gehio daukat ño lehen Vendettan baño Nahiz bukatu dugun zera Laster ukanen duzue lasai talde honen itzulera

 

2025eko apirilaren 12a

Maiatzaren 3an jokatu zen Gaztetxeak Bertsotan sariketako finala, Gernikako gaztetxea berriro martxan jarri eta hiru aste eskasera. Hamar urteren ondoren, apirilaren 12an hartu zuen eraikina Egurre Gazte Asanbladak, eta gai horrek ere izan zuen tartea bertso saioan. Modu berezian planteatu zuten gai-jartzaileek, hiru ikuspegi desberdinetatik gertaera bera kontatzeko. Bakarka bertso bana bota behar izan zuten Ekhik, Unaxek eta Maddik; lehenengoa gaztetxera sartzear zegoen gazte gernikarra zen, bigarrena Gernikako alkatea, eta hirugarrena gertaeraren berri emateko bertaratutako kazetaria. 

 

Doinua: Saltarina da txepetxa eta

Ekhi Zuluaga

Bereganatu dezagun behingoz

gure herria gure lurra

Eta aldatu dezagun haiek

kontatzen duten gezurra

Hemen gaude ta inork ez digu

guri emango beldurra

Datorrela ba nahi duenean

gaur porrarekin txakurra

Emongotzegu egurra

 

Doinua: Maite gaituzten soro zelaiak

Unax Aizpurua

Nire etxera sartu nahi nuen

ahal banu egin sikira

Ta hor gazte bat ikusi egin dut

bere begian dirdira

Baina ni ez naiz hemen egongo

txatxu haueri begira

Ni naiz burua herri honetan

ta herri honen segida

Hauek niretzat ume tristetu

batzuk bakarrik baitira

 

Doinua: Mundu honetan holako gauzak

Maddi Aiestaran

El Diario Vascokoa naiz

ta egin nahi diot tira

Gaur Gernikako erdialdean

pasa denaren berrira

Bi-hiru kide talde txiki bat

ate parean jarri da

Baina Ertzaintza ta Udaltzaingoa

prest dago horren harira

Ta ziurrenik bihar goizean

atera beharko dira

 

Hiru bikote, hiru sari

Ariketa guztiek izan zuten berezitasunen bat, eta saioaren amaierarako ere sorpresa bat zeukaten gordeta antolatzaileek. Askotan errepikatzen da entzulea dela epaimahai zorrotzena; bada, kanporaketetan bezalaxe, jendeak hautatu zuen finaleko txapelaren bikote irabazlea. Erredoble luze baten ondoren, ozen jakinarazi zuten Unaxek eta Aroak irabazi zutela sariketaren lehenengo edizioa. Hala ere, bakoitzari txapel bana eman beharrean, gastuak murrizteagatik edo, erdibitu egin zuten garaikurra.

Beste bi bikoteak ere ez ziren esku hutsik itzuli Gernikatik. Gorkak eta Ekhik jaso zuten Egurre Gazte Asanbladaren sari berezia, egur gehien eman zuen bikotea izateagatik. Junek eta Maddik, aldiz, antolakuntzaren saria jaso zuten, eta bertso afari baterako deituko dituzte datozen hilabeteetan.

Txapel zatia eskuetan zutela, honela amaitu zuten saioa Aroak eta Unaxek:

Aroa eta Unax Aurrera gaztetxeak ta asanblada denak hustu dituztenak ta beteko direnak
Aroa Arrizubieta Horrelako saioak ez daudenez sarri Zorionak Gernika aurrera Etxarri Borrokarako arrazoi guztiak ekarri Antolakuntza ez dadin inoiz dudan jarri	Unax Aizpurua Batzutan poza eta urduri tarteka Nik buru haundia dut ta ilez beteta Txapela ez dut jantziko nahiz etorri xerka Ze moztu gabe ere ez zait sartzen eta

Lehenengo edizioak izan duen arrakasta ikusita, badirudi geratzeko etorri dela Gaztetxeak Bertsotan.

Gaztetxeak (ere) bertsotan  Gaztetxeak (ere) bertsotan  Gaztetxeak (ere) bertsotan  Gaztetxeak (ere) bertsotan  Gaztetxeak (ere) bertsotan  Gaztetxeak (ere) bertsotan  Gaztetxeak (ere) bertsotan  Gaztetxeak (ere) bertsotan  Gaztetxeak (ere) bertsotan  Gaztetxeak (ere) bertsotan  Gaztetxeak (ere) bertsotan  Gaztetxeak (ere) bertsotan  Gaztetxeak (ere) bertsotan Gaztetxeak (ere) bertsotan